Trzcina pospolita Phragmites australis (Cav.) Trin Ex Stued. – charakterystyka gatunku
Phragmites australis należy do rodziny Poaceate. Jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych gatunków na świecie (Brix, 1999). W Polsce występuje on pospolicie na niżu oraz niższych partiach gór, rośnie zarówno w wodach stojących, jak i płynących: jeziorach starorzeczach, stawach, gliniankach, zbiornikach astatycznych, kanałach, rzekach i rowach. Często występuje na torfowiskach niskich, przejściowych, łąkach i w wilgotnych zagłębieniach terenu. Opanowuje on wody od oligo- do silnie eutroficznych i zasiedla różne typy podłoży – od mineralnych po organiczne. W wodzie może się rozwijać do 2 m głębokości (Boszke i in., 2005; Kłosowski i Kłosowski, 2001).
Trzcina pospolita jest byliną sinozieloną o długich, pełzających kłączach. Źdźbło jest bardzo grube, o wysokości 2-4 (5) m, gładkie, błyszczące, podzielone kolankami i całe ulistnione. Liście mają długie pochwy liściowe, okrywające międzywęźla. Blaszki tych liści osiągają do 60 cm długości i 2-3 cm szerokości, są lancetowate i na brzegach silnie szorstkie. Zamiast języczka liściowego występują włoski (Mowszowicz, 1986; Szafer i in., 1986; Kłosowski i Kłosowski, 2001; Ryc. 1).
Ryc.1. Pokrój trzciny Phragmites australis.
Trzcina rozmnaża się płciowo i wegetatywnie za pomocą rozłogów. Wykształca ona kwiaty, które w większości są obupłciowe. Kwiaty są zebrane w kłoski, tworzące dużą, prawie jednostronną, w czasie kwitnienia rozpierzchłą i fioletowo-brunatną wiechę o długości do 50 cm. Kłoski są liczne, o długości 1-1,5 cm, lancetowate, zwykle brunatne, mniej więcej fiołkowo nabiegłe, 3-7 kwiatowe. Najniższy kwiat w kłosku jest męski, inne obupłciowe z długimi włoskami u podstawy. Plewy są duże, podłużnie lancetowate, dolna ma długość 3-4 mm, górna 5-7 mm. Plewki są dwie; dolna jest naga, zaostrzona, o długości 9-17 mm, 2-3 razy dłuższa od plewki górnej. Występują też dwie łuszczki. Pręciki są trzy, zaś słupek tylko jeden, o wydłużonej szyjce i purpurowych, graniokształtnych znamionach. Owocostany są wiechowate. Owocem jest żółtawy, eliptyczny ziarniak o długości około 1,5 mm i szerokości blisko 0,6 mm. Trzcina kwitnie od lipca do września (Mowszowicz, 1986; Szafer i in., 1986; Kłosowski i Kłosowski, 2001).
Phragmites australis jest gatunkiem charakterystycznym klasy Phragmitetea R. Tx Et Prsg 1942 (Matuszkiewicz, 2001). W starszej literaturze zbiorowiska zbudowane głównie przez tę roślinę określano jako płaty zespołu Scirpo-Phragmitetum), jako wariant lub fację. Rzadziej zaliczano je do oddzielnego zespołu Phragmiteum, jednak badania Tomaszewicza (1979) potwierdzają słuszność tego ostatniego ujęcia.
Trzcina odgrywa pewną rolę gospodarczą: doskonale nadaje się do wykorzystania w oczyszczalniach ścieków (Ozimek i Reinman, 1995), do pokrywania dachów, wytwarzania mat, ścian i plecionek, również jako ściółka, a także surowiec dla przemysłu celulozowego.
Piśmiennictwo:
Boszke P, Bociąg K, Szmeja J. Population structure and regeneration of Phragmites australis (Cav.) Trin Ex Stued. in flood control ditches in the depression wetland (Żuławy Wiślane, Northern Poland). Polish J. Ecol. 53, 3-12. 2005.
Brix H. Genetic ecophysiology and growth dynamic of Reed (Phragmites australis). Aquat. Biol. 64, 179-184, 1999.
Koch 1926.
Kłosowski S, Kłosowski G. Flora Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne. Wydawnictwo naukowe PWN, 2001.
Matuszkiewicz W. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001.
Mowszowicz J. Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, 1986.
Ozimek T, Reinman G. Wykorzystanie makrolitów w niekonwencjonalnych oczyszczalniach ścieków. Wiad. Ekol, Zeszyt 4, 1995.
Szafer W. Kulczyński S, Pawłowski B. Rośliny Polskie. Opisy i klucze do oznaczania wszystkich gatunków roślin naczyniowych rosnących w Polsce dziko1986.
Tomaszewicz H. Roślinność wodna i szuwarowa Polski. Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 1979.
